Het kan dat vrouwen zich minder aantrekkelijk voelen door het voorkomen van littekens, oedeem*, gewichtstoename of incontinentie. Elke kanker en zijn behandelingen hebben een andere impact op de seksualiteit.
Zes weken na de behandeling beschrijft één vrouw de effecten van radiatietherapie als een "destructie van het gevoel van vrouw-zijn".
De reactie van de partner op haar nieuwe lichaam is vaak heel belangrijk voor het zelfbeeld van de vrouw.
Ook psychologische problemen worden genoemd, rond verminderd zelfvertrouwen, veranderingen in het concept van zichzelf, angsten om zich minder vrouw te voelen.
Huidveranderingen, het verlies van schaamhaar, de markeringen van de radiatie en de littekens van de chirurgie zijn factoren die bijdragen tot een verminderd gevoel van vrouw-zijn.
Vrouwen die nog niet in de overgang waren, menstrueren niet meer nadat de baarmoeder en/of de eierstokken zijn weggenomen. Als de eierstokken worden weggenomen, komen vrouwen vervroegd in de overgang en kunnen ze niet meer zwanger worden.
Doordat het HPV virus baarmoederhalskanker veroorzaakt zien sommige vrouwen hun voormalig seksuele activiteit als de bron van hun kanker en de diagnose als hun straf voor hun losbandig gedrag. Dit kan de reden zijn waarom vrouwen na de behandeling geen seksuele activiteit hervatten.
Ook de seksuele beleving kan na een operatie veranderd zijn. Dit kan zowel veroorzaakt worden door de verkorte vagina als door een drogere vagina na het verwijderen van de eierstokken. De operatie veroorzaakt weinig andere bijwerkingen.
Er wordt aangeraden om de eerste weken na de operatie geen seksueel contact onder de vorm van penetratie aan te gaan. Vrouwen geven wel aan dat ze behoefte hebben aan knuffels en strelingen. Deze contacten zien ze als een vorm van intimiteit. Mannen zien deze contacten vaak als een opbouw om opnieuw tot vrijen te komen.
Het deed denken aan de eerste keer… Ik voelde onzekerheid en angst… Zal ik wel opgewonden geraken? Zal ik nog een orgasme kunnen krijgen?
Vaak wordt seksueel contact hervat ongeveer een zestal weken na de operatie. Deze ervaring wordt door vrouwen heel divers beschreven. Ze worden echter niet gedeeld met de partner.
De eerste poging tot seksueel contact wordt vaak geïnitieerd door de vrouw. Partners wachten vaak tot de vrouw initiatief neemt, waarbij ze haar volgen en hun eigen noden onderdrukken. Vrouwen krijgen hierdoor zowel mentaal als fysiek het gevoel dat ze tijd krijgen om te herstellen. Het hervatten van de seksuele activiteit betekent echter niet dat we kunnen spreken van een normale seksuele responscyclus. Zelfs 24 maanden na de behandelingen worden veranderingen in het seksueel functioneren gerapporteerd.
De door chirurgie geïnduceerde menopauze beïnvloedt het energieniveau en het lichaamsbeeld* van de jonge vrouw. Het veroorzaakt verminderde zin in vrijen en verhoogt het gevoel van vermoeidheid. Het welbevinden komt ook onder druk te staan door de reële doodsbedreiging bij dit type kanker.
Gewichtsverlies en het oedeem* hebben ook effect op het seksuele zelfbeeld. Sommige vrouwen zullen vermijden om naakt voor hun partner te staan.
Als er sprake is van een radicale hysterectomie* zijn de gevolgen dezelfde als bij baarmoeder- en baarmoederhalskanker.
Het algemeen seksueel functioneren en de tevredenheid over het seksueel leven blijkt aangetast na de heelkundige behandeling voor vagina- of vulvakanker.
Vrouwen rapporteren een verminderd seksueel verlangen na behandeling voor vulvakanker in vergelijking met een groep vrouwen zonder gynaecologische voorgeschiedenis. Ook worden verminderde frequentie van seksuele interactie, verminderde interesse in seks en vermijdingsgedrag aangegeven als gevolgen van de behandeling.
Het verwijderen van de clitoris* (bij vulvakanker) leidt bij sommige vrouwen tot anorgasmie (onmogelijkheid om tot een orgasme te komen). De verwijdering van het vetweefsel van de venusheuvel, de afwezigheid van de schaamlippen, dit alles kan leiden tot veranderde of pijnlijke sensaties, of tot afwezigheid van sensaties
Door de verwijdering van de lymfeklieren in het kleine bekken kan oedeem* ontstaan in de benen.
Angst om met de partner te vrijen, afkeer van het eigen lichaam, angst voor afwijzing van de partner, gevoelens van rouw en verdriet, van boosheid en afschuw zijn vaak aanwezig. Dit heeft ook een grote impact op het lichaamsbeeld* van de vrouw. Het vergt een groot aanpassingsvermogen van de vrouw en het koppel om het nieuwe lichaam te aanvaarden en opnieuw lichamelijke toenadering toe te laten.
Oudere vrouwen zijn geneigd om te stoppen met seksuele activiteit na een vulvectomie*. Veel vrouwen ouder dan 65 jaar rapporteren dat ze reeds gestopt waren met seksueel contact vóór de ingreep en/of dat ze het seksueel contact na de behandeling niet terug hebben opgenomen.
Een mogelijke bijwerking van het verwijderen van de okselklieren en vooral van de bestraling van de oksel is een gezwollen arm, ook lymfeoedeem* genoemd. 5 tot 10% van de vrouwen die een okseluitruiming gehad hebben, krijgt vroeg of laat last van een dikke arm.
Een mastectomie* heeft geen rechtstreeks effect op één van de fasen van de seksuele responscyclus, maar de littekens en de afwezigheid van de borst(en) kunnen verregaande emotionele gevolgen hebben voor zowel de vrouw als haar partner. Dit kan leiden tot het vermijden van seksueel contact uit angst voor afwijzing van het nieuwe lichaam.
Soms wordt als behandeling gekozen voor enkel chemotherapie, soms wordt ze gecombineerd met chirurgie. Soms wordt met chemo gestart vóór de operatie, soms volgt chemo vlak na de operatie.
Het verlies van schaamhaar gaf mij het gevoel een klein meisje te zijn en kleine meisjes zijn niet seksueel.
Chemotherapie tast behalve kankercellen ook gezonde cellen aan. Daardoor kunnen er tijdelijk bijwerkingen optreden: vermoeidheid, misselijkheid en braken, verminderde eetlust, haaruitval, ontstoken mond, verhoogde kans op infecties…
De bijwerkingen verschillen van persoon tot persoon en naargelang het type chemo. Na de behandeling verdwijnen de meeste bijwerkingen, ook al blijven sommige lang aanslepen (vermoeidheid, gevoelloosheid in de vingers…). Haarverlies door chemotherapie heeft een grote invloed op het zelfbeeld van de vrouw en op het gevoel van seksuele aantrekkelijkheid.
Vermoeidheid is een veel beschreven symptoom bij vrouwen die chemotherapie krijgen, dat zelfs maanden na het beëindigen van de behandeling kan blijven voortduren. Het wordt geassocieerd met een verminderde kwaliteit van het leven en een verhoogd gevoel van angst en depressie. Dit heeft allemaal een impact op de seksualiteit.
Bij vrouwen die nog niet in de menopauze zijn, wordt de menstruatie tijdens de behandeling soms onregelmatig of blijft achterwege. Bij vrouwen boven de 40 jaar blijft de menstruatie vaak definitief achterwege. Deze vrouwen krijgen ook last van hormonale schommelingen door de start van de menopauze. De vaginale droogte ten gevolge van de menopauze veroorzaakt bij veel vrouwen dispareuni.
De gewichtstoename (gemiddeld vijf kilo) in de maanden of jaren na chemotherapie beïnvloedt het zelfbeeld. De vrouwen voelen zich daardoor minder seksueel aantrekkelijk.
Hormonen hebben een grote invloed op het leven van de vrouw. De vrouwelijke hormonen zijn van invloed op emotioneel, psychisch en seksueel functioneren. Je zelfbeeld verandert totaal. Je gaat in een versneld tempo in je menopauze en dat is verschrikkelijk. Veranderingen in de hormoonspiegel beïnvloeden gevoelens van lust en opwinding. Door toediening van anti-oestrogenen treedt bij jonge vrouwen de menopauze in.
De plotse daling van vrouwelijke hormonen zorgt voor een verhoogde gevoeligheid voor urinaire infecties, verhoogde emotionele schommelingen, opvliegers, veel zweten, plotse humeursschommelingen, slapeloosheid, gewichtstoename, meer spanningen en irritaties. De vaginawand wordt door de mindere doorbloeding atrofisch* en minder elastisch. Afname van het slijmvlies in de vagina geeft bevochtigingsproblemen en hierdoor wordt vaak pijn ervaren tijdens het vrijen.
Vrouwen met een tumor die hormoongevoelig is, wordt ontraden substituten te gebruiken, om zo de bijwerkingen van de hormonale dip op te vangen. Het beste bespreek je met je arts of bij jouw type tumor hormonale substitutie mag worden gegeven of niet.
Tips
Opvliegers: vermijd warme kamers en warm weer, cafeïne, sterk gekruid eten, alcohol, roken. Draag kledij van natuurlijke stoffen: wol, katoen, linnen. Gebruik Farmosan of Vitamine E.
Gewichtstoename: vermijd te veel vet en koolhydraten, verhoog je lichamelijke activiteit, verander je eetpatroon.
Slapeloosheid: vermijd oppeppende dranken voor het inslapen, blijf overdag actief, zorg voor een slaapritueel met voldoende ontspanning twee uur voor het slapengaan.
De radiotherapeut berekent de toegediende dosis en het bestralingsveld zodat gezonde weefsels en organen zo weinig mogelijk schade ondergaan. Inwendige (brachytherapie) of uitwendige bestraling kan invloed hebben op de gezonde cellen in het bestraalde gebied.
Bij bestraling van het bekken kunnen darmklachten (diarree, krampen, misselijkheid) en plasklachten (frequent plassen, bloed bij plassen of pijn bij plassen) optreden.
De seksuele beleving kan enige tijd verstoord zijn. Het vaginaweefsel reageert op deze behandeling door een verminderde doorbloeding van de vaginawanden. Hierdoor kan fibrose* voorkomen, wat leidt tot vergroeiingen. Radiotherapie kan ook brandwonden geven.
Ik wist dat niet, maar die brandwonden verergeren nog, 14 dagen na de bestraling.
Verder kan de lengte van de vagina ingekort zijn en is er weinig lubrificatie*, wat pijn kan geven bij penetratie. Deze bijwerkingen verdwijnen normaal na de therapie. Ook vermoeidheid is een bijwerking van radiotherapie.
Radiotherapie van het kleine bekken kan de eierstokken raken, waardoor deze stilvallen. Dit leidt de menopauze in. Een vaginawand die dunner wordt, kan hiervan een gevolg zijn. Sommige vrouwen beschrijven een extreme gevoeligheid bij de vagina-ingang en een brandend gevoel wanneer ze in contact komen met sperma.
De radiotherapeut berekent de toegediende dosis en het bestralingsveld zodat gezonde weefsels en organen zo weinig mogelijk schade ondergaan. Inwendige (brachytherapie) of uitwendige bestraling kan invloed hebben op de gezonde cellen in het bestraalde gebied.